‘Morska sirena u New Yorku‘: Riba izvan vode

Riba izvan vode” tip filma dobio je svog ultimativnog predstavnika u fantazijskoj romantičnoj komediji “Morska sirena u New Yorku” (“Splash”, 1984.). Vidjeli smo raznih “fish out of water” filmova, osobito u osamdesetima (“Krokodil Dundee”, “Blizanci” “Princ otkriva Ameriku”...), ali nijedan nije taj koncept načinio doslovnim kao “Morska sirena u New Yorku”.

Priča je maltene definicija riba izvan vode podžanra: sirena napušta morski svijet i dolazi u New York zbog ljubavi prema mladom čovjeku kojeg je dvaput spasila od utapanja. Nije samo po tome “Splash” poseban film. “Morska sirena u New Yorku” je proslavila Toma Hanksa i pozicionirala ga na “A” listu glumaca.

Bio je to prvi “leading man” kinohit u njegovoj karijeri koji ga je predodredio za uloge u (romantičnim) komedijama poput “Momačke večeri”, “Velikog”, “Romanse u Seattleu”... prije nego što je postao oskarovski teškaš (“Philadelphia”, “Forrest Gump”, “Spašavanje vojnika Ryana”, “Brodolom života”...).

Film je katapultirao u zvijezde glumicu Daryl Hannah, prethodno viđenu u “Istrebljivaču”, ali i potvrdio dvojicu komičara u usponu, Johna Candyja i Eugenea Levyja. Bio je to i prvi kinohit u redateljskoj karijeri Rona Howarda (“Grand Theft Auto”, “Noćna smjena”) koji će ga odvesti do “Čahure”, “Willowa”, “Vatrenih kaciga”, “Apolla 13”, “Ucjene”, “Genijalnog uma”...

Napokon, “Splash” je i prvi projekt kompanije Touchstone Pictures, podružnice Walt Disney studija orijentirane prema filmovima za odrasliju/zreliju publiku kao što su “Policijska zasjeda”, “Dobro jutro, Vijetname”, “Tko je smjestio Zeki Rogeru”, “Koktel”, “Društvo mrtvih pjesnika”, “Dick Tracy”, “Zgodna žena”....

Bez velikog uspjeha “Morske sirene u New Yorku” (deseto mjesto na američkom box-officeu 1984., iza “Policajca s Beverly Hillsa”, “Istjerivača duhova”, “Indiane Jonesa II”, “Gremlina”, “Karate Kida”, “Policijske akademije”, “Footloosea”, “Lova na zeleni dijamant” i “Zvjezdanih staza III”), tko zna bi li Touchstone postao jedna od najkomercijalnijih kompanija osamdesetih i devedesetih.

Zabilježio je “Splash” i popkulturni utjecaj. Ime Madison, koje sirena preuzima prema newyorškoj aveniji Madison, postalo je jedno od najpopularnijih svjetskih imena za djevojčice od 1984. naovamo, čak i više od Ariel iz “Little Mermaid”. Howardov film i jest svojevrsna modernizirana “Mala sirena” za velike gledatelj(ic)e.

Taj koncept je scenaristima Lowellu Ganzu, Babaloou Mandelu i Bruceu Jayju Friedmanu donio nominaciju za Oscara u istoj godini kad se natjecala i akcijska “fish out of water” komedija “Policajac s Beverly Hillsa”. Centralna ideja je doista dobra, kao i ljubavna priča, tj. odnos Allena Bauera (Hanks) i Madison (Hannah), pa i lik nevine, senzualne i naivne sirene koja otkriva ljudski svijet širom rastvorenih očiju.

Kad sirena iziđe na kopno i dođe među ljude u potrazi za Allenom, ona je naga kao od majke rođena. “Ovo nije Kalifornija”, komentira policajac vidjevši nagu sirenu. Kosa joj većinski strateški prekriva grudi, ali svejedno to je još uvijek prilično provokativno za film u produkciji kompanije u vlasništvu Disneyja, posebice danas.

Hannahin golišavi izlazak iz mora ispred Kipa slobode može podsjetiti na Schwarzeneggerov ulazak u “Terminatora” iz iste 1984. (zvjezdarnica “Griffith Observatory” u Los Angelesu), premda su njihovi likovi u krajnjem kontrastu. Madison je više E.T., ona uči engleski gledajući televiziju (prije nego prodornim vriskom raznese TV ekrane), mora se vratiti kući za šest dana, zanimljiva je znanstvenicima za istraživanje i u završnoj akcijskoj potjeri za njom će juriti policija i vojska.

Osamdesete su utkane u “Morsku sirenu u New Yorku”, od pjesme “Love Came For Me” nalik Bond-temi (Rita Coolidge je prethodno otpjevala “All Time High” za “Octopussy”) do toga da vidimo kina koja prikazuju filmove epohe “Otimači izgubljenog kovčega”, “Flashance”, “Usamljeni vuk McQuade”, “Zla smrt”, “Xtro”...

Povrh toga, “Splash” njeguje prepoznatljivi humor za (romantične) komedije osamdesetih koji ovdje zna biti isforsiran, koliko god Candy umio ukrasti poneku scenu Hanksu u liku Allenova brata (prilično urnebesna partija “squasha” i “uloga” švedskog znanstvenika), a Levy se trudi evocirati tjelesnu komiku serijala “Pink Panther” kao tip manijakalno opsjednut dokazivanjem da sirene postoje.

Ako je komedija “hit&miss”, romansa je nerijetko čista “80’s” magija (podvodni poljubac) i daje zimzeleni šarm “Morskoj sireni u New Yorku”, osobito u uzdižućem finalu kad Allen bira hoće li ostati živjeti u gradu ili se pridružiti Madison u podvodnom svijetu s kojim se od malena osjećao povezanim. Redatelj Howard bio je polaznik Spielbergove “sense of wonder” škole, a njegov film je ostvario utjecaj i na jednog Guillerma Del Tora. “Splash” je (u završnici) podosta oblikovao Del Torov “The Shape of Water”.