Ove godine bilo je toliko serijskog sadržaja da to malo tko može popratiti, kvantiteta prednjači, ali ima i kvalitete: od ‘milijardu‘ serija ovo je naš izbor najboljih iz 2022.

“Toliko sadržaja danas. Milijardu je serija. Svi žele zadržati ritam. To je zagušujuće, previše”, čuli smo u “Bijelom lotosu 2”. I zaista, streaming servisi su zagušeni hiperprodukcijom serijskog “contenta” kako bi zadržali ritam konkurenata.

Ove godine bilo je valjda više serija nego ikad prije da ni kritičari i najveći serijofili ne mogu zadržati korak, tj. pogledati svu tu količinu. Dovoljno je reći da su u istoj godini izišle duple porcije “Ozarka”, “Stranger Thingsa”, “Atlante” i “Slow Horsesa”. Serijski balon (pre)napuhao se do točke pucanja i čini se da je “peak TV” prestao dosezati kreativne vrhunce otprije nekoliko godina, tj. lagano krenuo silaznom putanjom.

U nepunih pet-deset godina serije su debelo nadmašile filmove u franšiznom štancanju snimanja (pred)nastavaka, remakeova i spin-offova uspješnica. Lako za ostavštinu “Ratova zvijezda” (“Mandalorian”, “Andor”), Marvela (“She-Hulk”, “Ms. Marvel”) ili DC-ja (“Mirotvorac”); prilično je ilustrativno da je “Yellowstone” već iznjedrio dva ovogodišnja spin-offa (“1883”, “1923”), kao i da je španjolski hit “La casa de papel” dobio južnokrejsku inačicu.

Recentni trend je i snimanje serijskih (pred)nastavaka ili remakeova filmova pa su tako premijere imale nove verzije “Jacka Reachera”, “Žene vremenskog putnika”, “Odvjetnika iz Lincolna”, “Resident Evila”, “Njihove lige”, “Irme Vep”, “Gospodara prstenova”, “Neka uđe onaj pravi”, “Willowa”, “Intervjua s vampirom”, “Američkog žigola”, “Nacionalnog blaga”...

Takav pristup dovodi do zasićenja publike, što sugerira vijest da je dosad najmoćniji streaming servis Netflix zabilježio pad pretplatnika i da se odsad planira više fokusirati na kvalitetu, ne kvantitetu sadržaja.

No, daleko od toga da televizija više nema popkulturnu i kreativnu snagu. Četvrta sezona “Stranger Things” vratila je hit-pjesme iz osamdesetih natrag na top-ljestvice (“Running Up That Hill” Kate Bush, “Master Of Puppets” Metallice) i otkrila ih novim generacijama, a uspjela je pokazati i znakove kreativnosti, kao i preostale serije na “best of” listi 2022. godine.

1. SEVERANCE (SAD)

”Severance” kreatora Dana Ericksona i režisera Bena Stillera nema premca među serijama 2022. Ovako jedinstvena, provokativna, umno stimulativna i žanrovski neuhvatljiva serija (SF, triler, satira, drama, misterij...) ne viđa se svakog dana, mjeseca i godine. Retrofuturistička scenografija na razmeđu prošlosti, sadašnjosti i budućnosti te visokokonceptualna priča veoma je apsorbirajuća u maštovito unikatnom spoju vizija Philipa K. Dicka (“Potpuno sjećanje”), Terryja Gilliama (“Brazil”) i Charlieja Kaufmana (“Vječni sjaj nepobjedivog uma”). Najveći dio serije odvija se u uredima misteriozne korporacije, gdje su zaposlenici titularnom “hi-tech” procedurom na mozgu odvojili (misli i sjećanja na) vlastiti poslovni i privatni život, ali polako shvaćaju da je to nemoguće. Posao je konzumirao njihov život koji (ne) žive.

2. a) PROBA (Kanada)

Duh spomenutog Charlieja Kaufmana (“Sinegdoha, New York”) osjeća se i u “Probi” Nathana Fieldera. Serija se pojavila bez nekih posebnih fanfara i ugodno iznenadila originalnom, rijetko viđenom mješavinom eksperimentalnog antropološkog dokumentarca i reality showa, drame i komedije s “meta” strujanjima.

Fielder priprema ljude za važne događaje u životu (poput majčinstva) na način da, prema mogućim scenarijima, isprobavaju ono što ih čeka kako ne bi počinili pogreške kad kroz to budu morali zapravo proći. Dakako, pokazuje se da se život ne može stopostotno isplanirati, čak ni u filmu/seriji, odnosno za njega nas ništa ne može pripremiti. “The Rehearsal” postaje serija gdje se isprepleću dokumentarac, reality show i realan život.

2. b) ŽIVOT NAKON SMRTI 3 (Velika Britanija)

Realan život na razmeđu gorkoslatke drame i komedije, suza i (o)smijeha pokretač je i serije “After Life” Rickyja Gervaisa, koja je doživjela vrhunac u trećoj sezoni. Koliko god bio i prepoznatljivo “serijski”, praktički svaki lik, počevši od Gervaisova udovca Tonyja, izgleda kao ljudsko biće, netko koga bismo mogli sresti u stvarnosti i tko bi mogao izazvati našu empatiju. Prijateljstvo Tonyja i starije udovice (Penelope Wilton) forte je “Života nakon smrti” i razgovori dvoje shrvanih ljudi na klupi djeluju podjednako terapeutski na njih i gledatelja, kao i sama serija o gubitku bliske osobe i prolasku kroz sve faze tugovanja. Katarzično TV iskustvo.

3. KRALJEVSTVO: EGZODUS (Danska) + IRMA VEP (Francuska)

Lars von Trier i Olivier Assayas vratili su se prijašnjim kreacijama i od njih napravili kreativan nastavak, tj. remake. Suludog Von Trierova “Kraljevstva” još se sjećamo s njegove perspektive prikazane na STFF-u krajem devedesetih, kad je nadnaravna i crnohumorna medicinska horor-serija bila prikazana kao film. “Riget” se potvrđuje kao nešto najluđe što je iznjedrio um “ludog Danca” koji se vratio u formu nakon “Kuće koju je izgradio Jack”. Treća sezona “Kraljevstva” za njega je ekvivalent povratničkom “Twin Peaksu” Davida Lyncha.

S druge strane, Assayas je snimio novu, serijsku verziju svoga filma iz 1996. i proširio njegove satirične i metafilmske preokupacije. “Irma Vep” je satira na račun trenutačnog stanja u televizijskoj (i filmskoj) industriji, u kojoj Assayas nastavlja zamagljivati liniju između glumaca i likova, činjenice i fikcije. Usput zamagljuje liniju između remakea i originala.

4. OVO JE NAŠ GRAD (SAD)

”Žica” je vjerojatno najbolja serija u (novijoj) povijesti televizije. Snimiti duhovni nastavak ili “post-scriptum” te serije nije lako, no kreator David Simon je uspio. Okej, “We Own This City” nije “The Wire”, ali jest ponajbolja novija serija koja nastavlja tamo gdje je prethodnik stao u razotkrivanju sistemske korupcije baltimoreovskog (i američkog) društva, počevši od one unutar policije. U prvom planu realističko-naturalističke serije, koja do potankosti prikazuje policijsku svakodnevicu, nalazi se korumpirani “prljavi” policajac Wayne Jenkins (intenzivni Jon Bernthal), rabeći prekomjernu silu i prekoračujući zakon dok se postavlja kao vladar Baltimorea i izgovara riječi iz naslova serije “Ovo je naš grad”. Simon je angažirao mnoge glumce iz “Žice” i obrnuo im uloge: nekadašnji tumači dilera postali su policajci. “We Own This City” oslikava “jin-jang” negativaca i pozitivaca.

5. EUFORIJA 2 (SAD)

Druga sezona “Euforije” ispala je dostojna prve, na mahove čak i bolja, iako se činilo da se “season 1” teško može dosegnuti, kamoli nadmašiti. Serija je još uvijek najviše fokusirana na ovisnicu Rue (Zendaya), no veću minutažu sada ima i Cassie (Sydney Sweeney). Cassie se promeće u važan lik i potvrđuje Sweeney kao jednu od posebnijih mladih glumica današnjice, posebnu kao što je posebna i ova serija.

Streaming servisi su puni sadržaja za mlade, ali “Euphoria” se razlikuje od svih sličnih (i ostalih) serija euforičnom snolikom stilizacijom na treptaj od košmara, dramski snažnom karakterizacijom likova često usamljenih u vlastitim noćnim morama i prožimajućim motivom oprosta (zbog drogiranja, varanja...). Nijedna serija nije portretirala mladenački život modernih srednjoškolaca na ovako tankoj granici ushićenja i razočaranja.

6. ENGLESKINJA (Velika Britanija) + PACHINKO (Južna Koreja)

Dvije ambiciozne i epske serije koje suptilno obrađuju temu (britanskog i japanskog) kolonijalizma. “The English” predstavlja Emily Blunt u glavnoj ulozi Engleskinje koja dolazi na Divlji zapad kako bi pronašla ubojicu svoga sina, a u potrazi joj se pridružuje Indijanac (Chaske Spencer). Ovo je punokrvni vestern, vjerojatno i najbolji (noviji) serijski dosad nakon “Deadwooda”, uz dužno poštovanje “Yellowstoneovu” odvojku “1883”. Serija pruža najbolje od klasičnog i revizionističkog vesterna.

Povijesna drama “Pachinko” potvrđuje snagu i ambiciju južnokorejske televizije, nudeći krajnju suprotnost popularni(ji)m serijama poput “Igre lignje”, “Na putu prema paklu”, “Svi su mrtvi” i “More tišine”, odnosno bliža je filmu “Minari” s kojim dijeli oskarovku Youn Yuh-jung. Radnja se proteže kroz vremensko razdoblje od 80 godina prateći generacije južnokorejske obitelji. “Pachinko” impresivno objedinjuje epski zamah i intimnu priču, generaciju i pojedinca.

7. ZMAJEVA KUĆA (SAD)

”Svi govore da smo bliži bogovima nego ljudima zbog zmajeva.” Dinastija Targaryen vlada “Zmajevom kućom”, prednastavkom “Igre prijestolja”, nastalim prema romanu “Vatra i krv” Georgea R.R. Martina. “House Of The Dragon” vratio je vjeru u “Game Of Thrones” (i fantazije za odrasle) nakon neslavne zadnje sezone i podsjetio na prve i najbolje dijelove mamutske serije, kad su likovi i njihove dramske makinacije bili važniji od zmajevske i “sword & sorcery” akcije. Prednastavak je predstavio par pamtljivih, više ili manje prezrenih likova, poput kralja Viserysa (Paddy Considine), njegove kćeri Rhaenyre (mlađu je glumi Milly Alcock, stariju Emma D’Arcy), supruge Alicent Hightower (Emily Carey, Olivia Cooke) i brata Daemona (Matt Smith). Serija je puna zmajeva, ali je čak i impresivnija kad ljudi rigaju vatru. “Kad gledaš u zmajeve, što vidiš? Vidim nas...”

8. POROCI TOKIJA (SAD) + BIJELI LOTOS 2 (SAD)

Serije koje su ove godine imale najveću transportirajuću moć da presele gledatelja na mjesto radnje, jednako važno poput likova, više od podloge za priču. Krimi-trilerski “Tokyo Vice” prebacio nas je u prijestolnicu Japana i njezin podzemni svijet koji istražuje američki novinar. Tokio je stvoren za neon-noir estetiku Michaela Manna prepoznatljive noćne ugođajnosti (“Lopov”, “Vrućina”) i on izvlači maksimum iz lokacije, snimajući vlastitu “Crnu kišu” i “Izgubljene u prijevodu”.

Ono što je noćni Tokio za Manna, to je sunčana Sicilija za Mikea Whitea u nastavku satiričkog “Bijelog lotosa”. S pješčanim plažama itd., Sicilija je dostojno naslijedila Havaje kao idealni “getaway”, ali njezina idila je varljiva, kao i naizgled idilični odnosi gostiju titularnog luksuznog hotela (u glumačkoj ekipi ističe se Aubrey Plaza) na kojima White temelji satiru s “murder mystery” podzapletom. Rezervacije za “The White Lotus 3” počinju... sad.

9. a) STRANGER THINGS 4 (SAD)

Prvi dio “Stranger Things 4” je bolji od drugog, zapravo najbolji nakon nastupne sezone koja je najavila ovu seriju kao popkulturni fenomen. Dvodijelna četvrta sezona “Stranger Thingsa” je, dakle, neujednačena, ali izvanredna u pojedinim segmentima, uporabi filmskih referencija i hit-pjesama te predstavljanju nezaboravnih scena ili likova (negativac Vecna, metalac Eddie Munson). Nema bolje blockbusterske televizije od ove serije i treba cijeniti ambicije kreatorske braće Duffer, koji su praktički snimili nekoliko malih filmova osamdesetih iz neke paralelne “Upside Down” dimenzije, alternativnog filmskog svemira. Nostalgija za osamdesetima je pogonsko gorivo za “Stranger Things”, a sada je eksplodirala uporabom pjesme “Running Up That Hill” Kate Bush u najboljoj serijskoj sceni godine, savršenom spoju glazbe i slike koji može spasiti život.

9. b) ANDOR (SAD)

”Star Wars” serija je sve veći broj (“Mandalorian”, “The Book Of Boba Fett”, “Obi Wan-Kenobi”), ali ovo je dosad najbolja. Možda i zato što je najmanje “starwarsovska”, a opet neraskidivo vezana za svemirsko-opersku mitologiju “Ratova zvijezda”, napose sjajnog filma “Rogue One”. “Andor” je serijski prednastavak “Rogue One” fokusiran na lik budućeg vođe pobunjenika (Diego Luna), tragično stradalog u filmu, što seriji daje veću težinu. Iako inicijalno možda zvuči kao nešto naizgled nepotrebno, “Andor” je ispao potreban za “Star Warse” kao jedan od slojevitijih primjeraka franšize s likovima koji nisu striktno podijeljeni na pozitivce i negativce, špijunski triler unutar svemirske opere iz “galaksije daleko, daleko odavde”.

10. SPORI KONJI 1 (Velika Britanija) + BLACK BIRD (SAD)

Dva ugodna serijska iznenađenja s logom Apple TV+ koja daju malo drukčiji pogled na žanrove vezane uz špijune i serijske ubojice. “Slow Horses” pokazuje kako bi otprilike izgledao spoj Johna LeCarrea i Maxa Bunkera (“Alan Ford”), fokusiran na odbačene i neprilagođene MI5 špijune rasparanih čarapa. Gary Oldman već je glumio u ekranizaciji LeCarrea, no “Spori konji” su nešto sasvim drukčije u odnosu na “Dečko, dama, kralj, špijun”, nekmoli “Nemoguću misiju” u kojoj je glumila Kristin Scott Thomas. Ako je Oldmanu ova serija doista posljednja prije umirovljenja, otići će u mirovinu sa stilom.

“Dahmer” je dobar, ali kad je riječ o “serial killer” materijalu prema istinitoj priči, prednost zaslužuje znatno manje zamijećeni “Black Bird” koliko zanimljivo miješa žanr sa zatvorskom dramom uz odlične partije glumaca (Paul Walter Hauser, Taron Egerton, Ray Liotta). Naime, priča prati dilera Jamesa Keenea koji pristaje postati doušnik FBI-a i sprijateljiti se s osumnjičenim serijskim ubojicom Larryjem Hallom ne bi li od njega izvukao priznanje. “Black Bird” istodobno ulazi u zatvor i u psihu serijskog ubojice.